In de zeventiende eeuw zong iedereen, thuis en onderweg, samen en alleen. Kleine, goedkope liedboekjes waren toen erg populair. Voor nieuwe liederen werden vaak bestaande melodieën gebruikt, zodat de mensen ze snel konden meezingen. Dit hergebruik van melodieën heet contrafactuur. Dichters hoefden er bij het maken van nieuwe teksten alleen maar op te letten dat ritme en rijm hetzelfde waren als bij de oude tekst. Het drukken van muzieknoten was duur en moeilijk, dus hadden veel muziekboekjes alleen wat we ‘wijsaanduidingen’ noemen. Dan stond boven een lied bijvoorbeeld: ‘Te zingen op de wijs van het Wilhelmus’.
Hieronder vind je de eerste strofe van een lied over Cupido uit Het Brussels moeselken, een Brussels liedboek met wereldlijke liefdesliederen, herderszangen, drinkliederen en kluchtzangen uit 1659.
Komt Cupidoken, komt met my ten stryt,
Komt maeckt u booghsken en pyltjens bereyt,
‘kHeb een ghevonden,
Die ghy moet wonden,
Vermits ghy selfs daer van die oorsaekt zyt.
Duid de wijsaanduiding aan die bij dit lied hoort:
A. O Galathé, myn soete Galathé
B. Wilt ghy de liefde eten geven?
C. Cupido kleynen Godt
D. Siet den Prins komt gereden
| ˘ | - | ˘ | - | ˘ | - | ˘ | - | ˘ | - | |
| Komt | Cu | pi | do | ken, | komt | met | my | ten | strydt | |
| O | Ga | la | thé, | myn | soe | te | Ga | la | thé |
Het juiste antwoord is “O Galathé, myn soete Galathé”. Net als de beginregel van het lied over Cupido heeft deze versregel vijf heffingen (vijf keer een afwisseling tussen een onbeklemtoonde en een beklemtoonde lettergreep).
‘O Galathé, myn soete Galathé’ was op haar beurt waarschijnlijk de beginregel van een bekend profaan lied uit de eerste helft van de zeventiende eeuw (dat helaas niet is overgeleverd). In de plaats van een nieuwe melodie te componeren, besloot Petrus Suetmans, de auteur van Het Brussels moeselken, deze melodie te gebruiken om er zijn lied over Cupido op te dichten. Omdat ‘O Galathé, myn soete Galathé’ voor zijn publiek een bekende melodie was, konden ze ook ‘Komt Cupidoken, komt met my ten stryt’ snel meezingen.
Relatie tussen liederen van de middeleeuwen tot de twintigste eeuw worden bestudeerd en verzameld in de Nederlandse Liederenbank:
http://www.liederenbank.nl
